27 июнь күні кешке қарай 407-ші полк бөлімшелерінің айбынды гвардияшыларының көгілдір өзенінен көктей өтіп, жау жақтан табан тірер жер алған болатынбыз. Қара жүрекке бойлата түйреген зауал найзасындай жау бекінісін бұза жарып қорғандағы тұтқындарды босаттық. Біздің жауынгерлер енді Бобруйск станциясын босатуға бет алдық. Біздің бөлімшелер дивизия командирінің бұйрығымен Бобруйск қаласының батыс жағына шығып, неміс фашисттерінің жолын тостық.

28 июнь күні кешке қарай жаудың артиллериясы еселеп, дүркіндете оқ төкті. Снаряд үнінен құлағың тұнады. Аспан шатынап жарылғандай. Бәсекелесе атқыласқан зеңбіректердің жарылған снарядтардың дауысынан тау бұзылып, тас жарылғандай айналаны азаннан бері күңірентуде. Көкте жемтік үстінде айналған қара құстай қалқып ұшып жүрген самолеттер. Шеңберді біраз айналып, жердегі нысананы көргенде олар құйрығын жоғары көтеріп, төмен зуылдап барып бомбаларын құмалақтағандай тастай беріп, қайта түзеліп өрши-өрлеп кетеді. Жарылған бомбалардың сарыны күннің күркірегеніндей гуілдеп естіледі. Барлығымыздың екі көз, қос құлағымыз алда. Соғыс ойраны сағат сайын өршіп, дабыл үстіне дабыл қаққандай күңіреніп, орман үстіне будақ-будақ қара түтін көрінеді. Бізге жақын жерге үлкен снаряд түсті. Бір зенит зеңбірегі расчетінің тас талқаны шықты. Көз алдымызда командир лейтенант Житемиров қазаға ұшырады. Жау 15-20 минуттай бас көтертпей ажал оғын жаудырды.

Немістер бізге ішке қарай сұғына түсті. Дегенмен, біздің жауынгерлер бірнеше рет тойтарыс берді. «Бауырлар танк келеді. Сақтаныңдар!» деген әлде кімнің даусы естілді. Қадау-қадау өскен бұта арасынан гүрілдеп келе жатқан танкілер шоғыры көрінді. Дұрыс шешім қабылдамаса жағдайдың күрт өзгеріп кетуі мүмкін. -Менің командамды тыңдаңдар!- деген Мересиев комбаттың қаһарлы даусы абыржып сасқалақтай бастағандарды селт еткізді. «Окопқа шегініңдер! Тез! Тез!» Бұл кезде танктердің қысқа ұңғысынан снарядтар атыла бастады. Көк көйлекті немістер де ырғи секіріп алға қарай қадам басуда. Сауыт бұзар жауынгерлердің шағын тобы танктердің жолын бөгеуге қалды. Мұп-мұздай темір құрсанған тажалдар ыңырана жақындап келеді. Шағын қорғаныс шебінен алғашқы оқ атылды. Танктің мұнарасына тиген оқ қып-қызыл от шашып тайып кетті.

«Тесіп өте алмады» деді Василий Иванович окоптан мойнын созып. Бұл кезде басқа жауынгерлерде қорғаныс шебіне келіп үлгерген еді. Біздің зводтың максим пулеметінің таңдайы тақылдап, сауыт бұзғыш жігіттерге ұмтылған немістердің жолын кесіп тастады. Төрт жауынгер кейін шегінді. Алғашқы танктің бензобагіне сауыт бұзар оқ дәл тиді де іле-шала қып-қызыл жалынға оранды. Екіншісінің жылан бауыры быт- шыт болып сол күйі тұрып қалды. Лезде қос танкті қиратқан екі жауынгер жер бауырлай еңбектеп жылжыды. Сол сәт қастарына снаряд жарылды. Топырақ тозаңы сейілгенде ғана қорғаныс шебіндегілер әлгінде ғана танкілердің жолын бөгеп, ротаны құрып кетуден сақтап қалған екі жауынгердің қаза тапқанын көрдік. Бар сырын ішіне бүгіп, бауырластар бейітіне есімдері беймәлім қаншама батырлар мәңгі ұйқыда жатыр. Мен сол екі жігіттің ерлігін ұмыта алмаймын. Олар кейін наградаға да ұсынылмай қалды ғой деймін. Өйткені сол 29 июнь күнгі шайқас өте қырғын болды. Соғыста ротада саусақпен санарлықтай адам қалдық. Соғыстың мұндай қатаң заңына қарсы шара таба алмайсың. Ел басына күн туғанда бар қиындықты қайыспай көтерген сондай жігіттер ғой.

Негізі: ЖОМА Қ.341 Т.1(ж) Б.9 Іс.181

Естелікті өңдеген – Ә.Баққараұлы.

Қысқартылып берілді.

Іс-шарада Жамбыл облысы әкімдігінің мәдениет, архивтер және құжаттама басқармасымен көрсетілетін мемлекеттік қызметтер бойынша ақпараттар берілді.

Жәрмеңкеде қызмет берушілер тікелей эфирде көрермендердің қойған сұрақтарына жауап беріп, кері байланыс орнатылды.

Онлайн режімінде өтіп жатқан конференцияда алғашқы баяндаманы тарих ғылымдарының докторы, белгілі профессор Хангелді Әбжанов жасады. Әбекеңнің:

-Қуғын-сүргін құрбандарын нақты ақтауды қолға алудың орнына, ғылыми зерттеумен шұңылданып кеттік, – деген сөзі конференцияға қатысушылардың ойынан шықты.

Конференцияда сондай-ақ Украина, Өзбекстан, Қырғызстан, Тәжікстан елдерінің белгілі тарихшылары да баяндама жасайды.

Сондай-ақ, М.Х. Дулати атындағы Тараз өңірлік университетінің профессоры, осы конференцияны өткізуді ұйымдастырған Сейдахан Бақтыоразов “Қазақстанның Оңтүстік өңірінде жүргізілген саяси қуғын-сүргін : тағдырлар қасіреті” деген тақырыпта баяндама жасамақ.

арттыруға ерекше назар аударды. 1943 жылдың қорытындысы бойынша Жамбыл облыстық партия комитеті хатшысының әйелдер арасындағы жұмыс жөніндегі орынбасары Исмагилованың облыстық партия комитетіне жолдаған есебінде мынандай деректер келтіреді. Ауылдарда 123668 әйел тұратын болса, оның 88845 колхозда еңбек етіпті. Әйелдер ауылда тұратын халықтың 54,4 пайызын құраған. Халық шаруашылығының барлық салаларында әйелдердің жұмысқа араласуы көбейген. Тек машина-трактор станцияларында еңбек ететіндер бір жарым есеге өсті. Барлық жұмысшылардың 42,2 пайызы әйелдер болды.

Әйелдерді мемлекеттік жұмыстарға тарту бұрынғы жылдармен салыстырғанда өсті. Барлық аудандық партия комитеттерін де, аудандық советі атқару комитеттерін де, жергілікті советтер де жұмыс істейтін әйел саны артты. Әсіресе олардың еңбек белсенділігі көтерілді. Тек қана Жамбыл қаласында 4100 стахановшы еңбек етті. Көктерек ауданының «Жаңа-Тілек» колхозында еңбек ететін майдангердің жары Баубекова әр 100 саулықтан 150-ден қозы алып, 115 ешкіден 196 лақ өрдірді. Осы ауданның «Коминтерн» колхозының бақташысы 85 сиырдан 85 бұзау алды. Мұндай жылы лебізді Свердлов ауданының ферма меңгерушісі Зиягүл Тойлыбаеваға, Ленин атындағы колхоздың шопаны Ұлбала Сүгіроваға, «Трудовой Пахарь» колхозының шошқа өсірушісі Вера Янковскаяға, «Красный Звезда» колхозының қызылша өсірушілері Сындыбала Оңғарбаева мен Дариға Жантоқоваға, Мәрзия Ибрагимоваға тағы да басқа көптеген әйелдердің атына білдіруге болады. Шулық Рахима Тазабекова, таластық Науат Егембердиева, луговойлық Теңгебала Көшекова, сарысулық Аманқұлова, жамбылдық Оразаева, билікөлдік Малыбаева, жамбылдық Степанова мен Шаплинаға, жуалылық Ділдаш Байғұтова өздеріне жүктелген міндеттердің бәрін абыроймен орындап, жоғары табыстарға қол жеткізді.

Еңбек озаттарын мемлекеттік және қоғамдық жұмыстарға тарту жақсара түсті. Мәселен облыстағы 121 селолық советтің 41-нің төрағасы әйел, олардың 36-сы қазақ болды. 349 колхоздың 28-ін әйелдер басқарады. 911 егін бригадаларының 235-не әйелдер жетекшілік ететін болса, оның 190-ы қазақ әйелі болғаны жазылған. Сол сияқты 1004 ферма меңгерушісінің 283 әйел, оның басым көпшілігін қазақ қыз-келіншектері басқарды. Луговой ауданындағы қазақ қызы Өмірзақова басқаратын «Көкарық» колхозы жоғары көрсеткішке жетіп, 1943 жылдың қорытындысы бойынша облыстық Құрмет тақтасына жазылды.

Негізі: Жамбыл облысы мемлекеттік архиві, «Мәңгілік ерлік», «Солдат жары» кітаптарынан;